Fijn slijpen

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur
120	Nee	ToT	W	7,5 min
120	Nee	ToT	W	7,5 min
f = 1m25
120	Nee	MoT	W	7,5 min
120	Nee	MoT	W	7,5 min
120	Nee	ToT	W	7,5 min
120	Nee	ToT	W	7,5 min

Vrijdagavond 10 december: na een kwartier slijpen met de hulpschijf bovenaan is de brandpuntsafstand 125 cm. Er volgt nog een kwartier met de spiegel bovenaan en een kwartier met de hulpschijf bovenaan.

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
120	Nee	MoT	W	15 min	In het midden is er een zone waar geen water zit en maar een beetje korrels poeder, die op hun plaats blijven hangen.
120	Nee	ToT	W	15 min	luchtbel in het midden is weg (misschien had ik daarjuist te weinig poeder en te veel water gebruikt?)
f = 1m17
120	Nee	MoT	W	10 min	Ik wil het brandpunt verlengen tot 1m20, dus een iets kortere wet met MoT
120	Nee	MoT	W	15 min
f = 1m22

Woensdagavond 15 december: Vorige keer had ik telkens twee wets van 7min30 gedaan; vandaag ga ik eens proberen wat één lange wet van 15 minuten geeft. Dit blijkt mee te vallen. Eerst een kwartier slijpen met de spiegel bovenaan, dan een kwartier met de hulpschijf bovenaan levert een brandpuntsafstand van 117 cm. Om de brandpuntsafstand ietsje te verlengen (we willen aan 120 cm geraken) doe ik een iets kortere wet (10 minuten) met de spiegel bovenaan en dan weer een kwartier met de hulpschijf bovenaan. De brandpuntsafstand is nu ongeveer 122 cm.

Dinsdag 4 januari 2000: de sferometer is gereed! Vreemd genoeg vinden we een kromtestraal van 189 cm in het midden van de spiegel en 216 cm aan de rand. Nameten van de brandpuntsafstand geeft 128 cm (vorige keer vonden we 122 cm, vreemd genoeg).

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
240	Nee	MoT	W	7 min	Trekt een beetje tegen in het begin. Na verloop van tijd weer een bel in het centrum.
240	Nee	MoT	W	8 min	Poeder is homogener verdeeld, ook over het centrum; aan het einde wel weer een centrale bel, maar kleiner dan bij de vorige wet.
240	Nee	MoT	W	8 min
f = 1m25
240	Nee	MoT	W	9 min
f = 1m29

Woensdag 5 januari: ondanks de rare resultaten van de sferometer, besluit ik over te stappen op 240 poeder. Eerst heb ik met een vergrootglas het oppervlak van de spiegel bekeken. Het oppervlak zag er mooi homogeen uit, wat een aanwijzing is dat het tijd is over te schakelen op fijner poeder. Ik doe vier wets van elk 7 á 8 minuten, allemaal met de spiegel bovenaam. De brandpuntsafstand verandert niet noemenswaardig (twee metingen leveren 1m25 en 1m29 op). Bij de eerste wet is het poeder gelijkmatig verdeeld over de schijf, op een grote bel in het centrum na. Misschien is dit een aanwijzing dat de spiegel in het midden anders gekromd is dan aan de rand. Naarmate ik meer wets doe, verkleint deze bel, en duurt het langer vooraleer ze opduikt. Of de vorm van de spiegel beter geworden is, valt te betwijfelen omdat de sferometer nog steeds dezelfde kromtestralen aanduidt.

Maandag 9 januari 2000: Ik ga eens langs bij de VSRUG om fijner poeder (320 grit) te kopen en probeer intussen ook eens of hun sferometer ook aangeeft dat de spiegel niet goed gelijkmatig geslepen is. Helaas blijkt dat het geval te zijn: de spiegel is in het midden meer gekromd dan aan de rand.

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
120	Nee	MoT	lange W	9 min	Er ontstaat een bel in het midden, die lang uitgerokken is in de richting van het slijpen. Rond die bel zit veel poeder; naar de rand toe is het poeder minder dicht. Soms wringen de schijven een beetje tegen (ze glijden niet soepel over elkaar), vooral als het centrum van de ene boven het centrum van de andere komt.
120	Nee	MoT	lange W	7 min
120	Nee	MoT	lange W	7 min	Wringt al minder tegen
120	Nee	MoT	lange W	5 min
120	Nee	MoT	lange W	6 min
120	Nee	MoT	lange W	6 min
f = 1m20

Vrijdag 14 januari 2000: omdat overschakelen op een fijner poeder blijkbaar de ongelijke kromming van de spiegel niet noemenswaardig verbetert, besluit ik terug te keren naar 120 poeder. Op Mel Bartels' pagina lees ik dat het grof slijpen het best beëeindigd wordt met nog wat slijpen volgens een lange W-slag en vervolgens volgens een korte centrum-over-centrum slag. Ik besluit dus eerst een lange W-slag toe te passen. Dit is een slag die lijkt op de tot nog toe gebruikte W-slag, maar de W is veel hoger (het centrum van de spiegelschijf komt bijna tot aan de rand van de hulpschijf). Na 7 wets van elk 5 tot 10 minuten slijpen blijkt de brandpuntsafstand tot 1m20 verkort te zijn. Jammer genoeg geeft de sferometer nauwelijks of geen beter resultaat.

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
120	Nee	MoT	1/3 CoC	8 min
120	Nee	MoT	1/3 CoC	8 min
120	Nee	MoT	1/3 CoC	7 min	grote centrale bel
f = 1m43 (??!)

Maandag 17 januari: de volgende stap in Mel Bartels' uitleg is zoals gezegd een korte centrum-over-centrum slag. Hierbij beweeg je de spiegelschijf enkel voor- en achteruit over een afstand van ongeveer een derde van de diameter van de schijf, en je beweegt dus niet van links naar rechts. Drie wets van elk 8 minuten leveren een brandpuntsafstand van 1m43 op! Ondanks het feit dat de spiegel bovenaan lag bij het slijpen blijkt de brandpuntsafstand toch merkelijk toegenomen te zijn! De sferometer geeft een mogelijke uitleg: het midden van de spiegel is al iets platter geworden.

Woensdag 19 januari: Via Filip Rooms bots ik op een interessante nieuwe site over telescoopbouw en spiegelslijpen. Hier staat ook uitlegegd wat het effect van een lange slag en van een korte slag is.

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
120	Nee	MoT	1/3 CoC	8 min	Centrale bel
120	Nee	MoT	1/3 CoC	10 min	Centrale bel
120	Nee	MoT	1/3 CoC	10 min	Centrale bel
120	Nee	MoT	1/3 CoC	8 min	Centrale bel
f = 1m32
120	Ja	MoT	1/3 CoC	4 min	grote centrale bel
120	Ja	MoT	1/3 CoC	4 min	centrale bel is iets verkleind
120	Ja	MoT	1/3 CoC	4 min	pas na een tijd verschijnt een kleine centrale bel; later enkele volgens de slijprichting langgerekte bellen in het midden
120	Ja	MoT	1/3 CoC	4 min	zelfde scenario als vorige wet
120	Ja	MoT	1/3 CoC	3 min	zelfde scenario als vorige wet
120	Ja	MoT	1/3 CoC	3 min	centrale bel is verdwenen; bellen zijn ongeveer gelijkmatig verspreid over de hele spiegel!
f = 1m28

In het bijzonder zorgen lange slagen ervoor dat de spiegel te gekromd wordt in het midden. Ik besluit dus door te gaan met de korte centrum-over-centrum slag. Na vier wets van 9 minuten blijkt de brandpuntsafstand ingekort te zijn tot 1m32 en het midden van de spiegel is weer iets platter geworden; het blijkt dus wel een beetje te werken. Daarna probeer ik eens wat het effect is van druk uitoefenen tijdens de korte centrum-over-centrum slag, en wat blijkt: na 6 wets van 4 minuten is het midden van de spiegel platter geworden dan de rand, dus eigenlijk iets te veel van het goede! De brandpuntsafstand is weer wat verkort tot 1m28.
Blijkbaar heb ik tot nog toe iets belangrijk gemist in het slijpproces: de eindfase van het grofslijpen. Het blijkt dat slijpen volgens de koordenslag, in tegenstelling met wat ik hierboven schreef, meestal geen perfect boloppervlak oplevert. Meer in het bijzonder blijkt het centrum van de spiegelschijf wat te diep uitgeslepen te zijn (om een of andere reden zegt men dat de spiegel hyperbolisch gekromd is). Dat kan opgelost worden door met een korte slag te slijpen, terwijl er nog steeds druk op uitgeoefend wordt. En verrassing verrassing, één van de symptomen van een hyperbolische spiegel is een centrale bel in het midden ... (Hoewel, volgens anderen is het redelijk normaal dat het centrum iets te diep uitgeslepen is, en verdwijnt het probleem naarmate je op fijnere poeders overschakelt.)

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
120	Ja	MoT	koorden	4 min	Sagitta spiegel: 0,2775mm in het centrum, 0,29mm en 0,2925mm aan de rand
120	Ja	MoT	koorden	4 min	Sagitta spiegel: 0,29mm in het centrum, 0,29mm tot 0,295mm aan de rand; het centrum is inderdaad dieper geworden! Sagitta hulpschijf: 0,25mm in het midden en 0,24mm aan de rand
f = 1m27

Donderdag 20 januari: om het centrum weer ietsje meer te krommen, pas ik de koordenslag toe, dus dezelfde slag als waarmee ik het grof slijpen begonnen was. De eerste wet (4 minuten) levert niet veel verschil op, maar na de tweede wet is de spiegel min of meer sferisch geworden: de sferometer geeft sagittas tussen 0,30 en 0,29 mm aan. Bij het bepalen van het brandpunt is het lichtvlekje in het brandpunt opvallend veel kleiner en helderder dan vroeger, wat erop wijst dat de spiegel meer licht naar hetzelfde brandpunt stuurt, daar waar vroeger niet alle delen van de spiegel het licht naar hetzelfde punt stuurden. Nu kan het fijnslijpen hopelijk echt beginnen!

Vrijdag 21 januari: Ik begin met 240 poeder.

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
240	Nee	MoT	W	6 min	centrale bel. De schijven `plakken' soms sterk tegen elkaar
240	Nee	MoT	W	6 min	eerst een ringvormige zone met belletjes, die zich later samenvoegen tot énén centrale bel. Plakt al minder tegeneen na enkele slagen.
240	Nee	MoT	W	5 min	Idem maar de middelste zone met poeder is groter geworden. Na een tijdje zijn de bellen ongeveer gelijk verspreid.
240	Nee	MoT	W	6 min
f = 1m27 sagitta spiegel 0,29mm met maar 0,005mm afwijking (hoera!) sagitta tool: 0,24 mm
240	Nee	MoT	W	6 min
240	Nee	MoT	W	6 min
240	Nee	MoT	W	6 min
240	Nee	MoT	W	8 min
f = 1m27 sagitta spiegel 0,295mm met maar 0,0025mm afwijking sagitta tool: 0,245mm met 0,0025mm afwijking

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
320	Nee	MoT	W	6 min	centrale bel, waarschijnlijk een gevolg van te weinig poeder/te veel water
320	Nee	MoT	W	7 min	Trekt tijdens de eerste paar slagen wat tegen (het poeder `plakt').
320	Nee	MoT	W	6 min
f = 1m27
320	Nee	MoT	W	6 min	Overgeschakeld op de plank met schroefjes
320	Nee	MoT	W	6 min
320	Nee	MoT	W	5 min	Poging tot sharpie-test, maar ik ontdek dat mijn stift niet goed werkt als de spiegel nog nat is. Volgende keer dus maar eerst laten drogen ...
320	Nee	MoT	W	6 min	Ik weet niet goed of de spiegel al fijn genoeg is geslepen, dus voor de zekerheid deze extra wet.
f = 1m25 sagitta spiegel 0,285mm in het midden, 0,29mm aan de rand sagitta tool: 0,25mm in het midden, 0,245mm aan de rand

Dinsdag 25 januari: ik begin met 320 grit poeder. Dit poeder is wat groener gekleurd dan de vorige (die er eerder grijs uitzien). Bij zulk fijn poeder merk je al snel dat beide schijven soms aan elkaar vast blijven plakken; je kan met geen mogelijkheid de bovenste van de onderste pakken, tenzij door horizontaal de schijven te schuiven, en als er veel poeder op ligt (bij het begin van een wet bijvoorbeeld) gaat zelfs dat soms nogal stroefjes.
Bij het fijnslijpen met 240 poeder heb ik een plank zonder schroefjes in gebruikt waar de schijven gewoon los op lagen; na de eerste drie wets besluit ik toch maar weer de plank met schroefjes te gebruiken. Dat is een stuk handiger voor de eerste paar slagen van een wet, waarbij beide schijven flink tegen elkaar plakken. Bij de rest van de wet glijden de schijven wel nog altijd soepeltjes over elkaar.
Aan het eind blijkt dus dat de spiegel iets platter in het midden is dan aan de rand. De oplossing hiervoor is een wat langere slag gebruiken, maar dat is niet meer voor vandaag.

Ik probeer ook eens de Sharpie-test. Deze test is genoemd naar een fabrikant van stiften, en het idee is dat je met watervaste stift lijnen op de spiegel tekent vóór het slijpen, zodat je kan volgen welke gebieden van de spiegel het snelst weggeslepen worden.

De schijven met de stiftlijnen

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
Sagitta spiegel: 0,285mm in het midden, 0,2875 tot 0,29mm aan de rand Sagitta tool: 0,25mm
320	Nee	MoT	lange W	5 min
Sagitta spiegel: 0,2875mm in het midden
320	Nee	MoT	lange W	5 min
Sagitta spiegel: overal ongeveer 0,29mm Sagitta tool: 0,25mm f = 1m28

Woensdag 26 januari: afwerken van het 320 poeder. Zoals gisteren gezegd, gebruik ik nu een lange slag om de spiegel goed bolvormig te krijgen. Op het einde vind ik overal een sagitta van 0,29mm; soms wijkt de waarde 0,005mm af, misschien een onnauwkeurigheid van de sferometer zelf?

Maandag 7 februari 2000: op de VSRUG sla ik weer wat slijppoeders in:

• 20 gram 600 grit (45 fr)
• 20 gram 800 grit (55 fr)
• 20 gram 1200 grit (70 fr)

Donderdag 10 februari 2000:

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
600	Nee	MoT	CoC	7 min	plakt een beetje aaneen als beide centra dicht bij elkaar komen. Viltstiftlijnen zijn ongeveer gelijkmatig afgesleten.
600	Nee	MoT	W	7 min
600	Nee	MoT	W	7 min	Stiftmarkeringen op de spiegel zijn bijna volledig weggesleten; op de hulpschijf zijn ze nog duidelijker zichtbaar
f = 1m27, sagitta 0,29mm overal Inspectie met vergrootglas: alles ziet er goed uit.
600	Nee	MoT	W	8 min	Een laatste extra wet om zeker te zijn.
f = 1m28, sagitta 0,29mm overal Stiftsporen overal vervaagd; aan de rand zijn ze zo goed als volledig verdwenen.

Vrijdag 11 februari 2000: ik begin met 800 grit. Het uitzicht verschilt niet veel van 600 poeder.

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
sagitta spiegel: 0,2875mm; hulpschijf: 0,25mm
800	Nee	MoT	W	6 min	Viltstiftmarkeringen overal gelijkmatig afgesleten
800	Nee	MoT	W	9 min	Trekt een beetje tegen in het midden (d.i. wanneer beide centra in elkaars buurt komen) Stiftsporen sterk afgesleten aan de rand, weinig in het midden
f = 1m30, sagitta = 0,24mm
800	Nee	MoT	CoC	6 min	Stiftsporen zijn nu ongeveer overal gelijkmatig afgesleten. Trekt wel nog altijd tegen in het midden.
800	Nee	MoT	CoC	5 min	Stiftsporen bijna overal volledig afgesleten op de spiegel; nog een beetje zichtbaar op de hulpschijf.
800	Nee	MoT	CoC	6 min	Laatste wet om zeker te zijn.
f = 1m28, sagitta = 0,2875mm spiegel, 0,25mm hulpschijf

We doen door met 1200 poeder (het is wat blauwgrijs van kleur):

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
1200	Nee	MoT	W	12 min	Opnieuw veel meer afgesleten aan de rand dan in het midden
1200	Nee	MoT	CoC	6 min	Midden is nu al veel meer weggesleten
1200	Nee	MoT	CoC	5 min	De onderste schijf heb ik de laatste drie wets niet afgespoeld; het resultaat is dat er zich een fijn laagje afgesleten poedergruis op vastgezet heeft. Afspoelen helpt niet meer, het moet er echt afgeveegd worden. In het midden zijn de stiftsporen nog maar een beetje te zien.
1200	Nee	MoT	W	9 min
f = 1m20 (!!), het brandpunt is duidelijk minder scherp dan vroeger sagitta = 0,2875mm aan de rand en 0,29mm in het midden
1200	Nee	MoT	W	8 min
1200	Nee	MoT	W	8 min
1200	Nee	MoT	W	9 min
1200	Nee	MoT	CoC	5 min
f = 1m32 (!!); sagitta 0,29mm Inspectie met vergrootglas: alles ziet er goed uit.

Zoals je ziet doe ik ook hier weer zoals vroeger nog veel is voorgevallen: slijpen met W-slag, en als het midden niet genoeg blijkt weg te slijten (af te lezen aan het afslijten van de stiftsporen), een paar wets CoC-slag totdat de situatie weer hersteld is.
Ik vermoed ook dat de sagittameter niet helemaal juiste waarden oplevert: de sagitta van de spiegel is ongeveer 0,29mm en die van de hulpschijf 0,25mm, terwijl we toch zouden verwachten dat ze allebei evenveel gekromd zouden zijn. Misschien is er dus een afwijking van 0,02mm, zodat beiden in werkelijkheid een sagitta van 0,27mm hebben ...
Wie goed gerekend heeft, zal wel gemerkt hebben dat de sagittas en de gemeten brandpuntsafstanden niet echt goed met elkaar overeenstemmen. Naast een mogelijke afwijking van de sferometer is er nog een mogelijke oorzaak: bij de laatste brandpuntsafstandmeting besluit ik eens te onderzoeken wat er gebeurt als ik de lamp veel verder weg zet als anders, en ik vind plots f=1m20 (tegenover f=1m32 als de lamp dichterbij staat). De stralen van een lamp zijn natuurlijk niet echt evenwijdig, en als je verder weg gaat worden ze meer en meer evenwijdig. Blijkbaar heb ik dus steeds de lamp te dichtbij gehouden en dus langere brandpuntsafstanden gemeten dan de werkelijkheid. Merk ook op dat als je een sagitta van 0,27mm invult in de formule, er een brandpuntsafstand van 1m20 uitkomt. Dus hoogstwaarschijnlijk heb ik een brandpuntsafstand dicht in de buurt van waar ik eigenlijk wou zijn: 1m20!
Om te eindigen (en omdat ik ook een beetje vrees dat de brandpuntsafstand nog korter dan 1m20 zou kunnen uitvallen) nog een paar wets ToT:

Poeder	Druk	_oT	Slag	Duur	Opmerkingen
1200	Nee	ToT	W	8 min	Stiftmarkeringen overal wat afgesleten, aan de rand zelfs volledig; nog een beetje zichtbaar in het midden.
1200	Nee	ToT	W	8 min	In het midden zijn de stiftmarkeringen nog maar heel vaag te zien (op de hulpschijf wel nog duidelijker)
1200	Nee	ToT	CoC	5 min	Markeringen bijna volledig weg (alleen nog een klein beetje in het midden op de hulpschijf zichtbaar)
sagitta spiegel: 0,29mm